Pitike Tangga

Pitike Tangga

            Jaman semana, nalika dheweke durung kawin, mung ana wong siji sing tansah cerewet nuturi esuk-sore supaya aja kesusu omah-omah.jare umure isih keciliken, isih durung siyap ngadhepi rumah tangga. Hmm. . . mbegedhes! Olehe wani-wani keminter! Pangkate ketua PKK wae kok kemaki. Wani mualng barang. Gayane ngandhan-ngandhani bab keluarga bahagia sejahtera. Malah ora mung kuwi. Wong wedok setu-legi kae, alias setengah tuwa lemu ginuk-ginuk, wis kumawani nguliyahi wong tuwane.

            “Kang Subur ki karepe piye, bocah cilik kok dikon omah-omah. Jajal, Hariyanto kuwi lagi umur pira? Terus bakal mantumu kae, Asmonah, lagi umur pira? Genah ketara temen nek sih padha seneng dolanan betengan ngono kok dipeksa dikon rabi. Apa arep dikon anak-anak unyil?” ngono olehe mirang-mirangake biyen.

            Wooh, ketua PKK kok ngawur. Sapa sing meksa omah-omah? Genah bapakne mung setuju-setuju wae krungu penjaluke arep ngepek bojo. Dheweke sing kepingin rabi. Kepingin cepet-cepet. Kareben ora tansah dikrutug poyokan dening Kamadi, kanca dolanane sing wis duwe bojo. Kamadi anake wong sugih bandhane akeh. Lan senengane pancen moyoki: “Har! Kaya aku ki lho jantan. Duwe bojo, duwe anak, uripe kepenak. Ora kaya kowe. Saben dina mung betengan terus. Apa kowe arep betengan nganti uwanen?”

            Mikir ngono mau, Hariyanto banjur thukul rasa serike marang Bu Retno. Ketua PKK kok le crigis. Ana cah arep kawin kok diributi. Apa sing entuk kawin ki mung ketua PKK thok? Najan dheweke mung anake Subur lan simboke dudu ketua PKK, yen wis nekad arep kawin, Bu Retno arep ngapa? Nglarang?

            Bu Retno mung bisa ndeleng dhaupe temanten. Nyatane pancen ora kuwasa ngapa-ngapa. Hariyanto rumangsa mongkog bisa ngalahake wong kuwi. Lan saben-saben Bu Retno nyawang dheweke sing lungguh anteng ing singgasana-ne, dheweke mesem sombong. Batine muni, iki lho Hariyanto anake Subur. Iki lho bisa nganten. Bisa omah-omah. Eh, lha Bu Retno kok melu mesem. Kok ketara ora duwe isin! Nanging wis ben. Wong ora duwe isin ora usah diurusi.

            Bubar gawe mantu lan para sanak-kadang wis padha pamitan kabeh, kulawargane Pak Subur bali kaya wingi-wingi. Hariyanto uga bali maneh kaya sadurunge. Bedane saiki yen weruh cah rame-rame padha betengan apa sodoran wis ora wani cedhak-cedhak maneh. Rumangsa wis ora pantes. Najan njero ati kepengine nganti ngiler, ewasemono meksa dibetah-betahake. Ing batin mbenerake omongane Bu Retno yen satemene dheweke isih seneng dolanan. Nanging . . . . .

            “Kang! Daksawang kawit mau kok njetung ning kursi. Mbok melu mikir mengko sore lawuhan apa? Lan maneh Yu Tinduk ki wis ping pat olehe nagih utang mrene. Apa gelem dibayar arab? Huuuh, wong lanang ra tanggung jawab. Endi janjimu dhek nganten anyar biyen?” sing wadon nyaru karo mbesengut. Sing dibesenguti angles, sambat jeroning batin. Ah, iba rekasane wong omah-omah yen durung siap. Najan kumpul wong tuwa dadi saomah ning wis ora diurusi. Yen ora cetha lagi lara, wong tuwa emoh cawe-cawe. Sapa sing gelem mbayarake utange menyang wong-wong lan mikirake pangane sedina ping telu? Ora ana! Wis ora ana. Ah, rekasa!rekasa!

            Kok-ko petok! . . . . .Kok-kok petok!

            Swara babon keprungu cetha saka mburi omah. Bareng diinguk tibake lagi diuber-uber jago. Kanggo nylametake awak si babon munggah mendhuwur, mlangkring sampiran sing ana pemehane. Si jago langsung KO. Nanging Hariyanto sakala muntab weruh kumbahane sing isih teles dicap sikil pitik. Tanpa kakehan komentar dheweke banjur nyaut krikil nuli disawatake. Kena endhase. Tiba guabrus, kejel-kejel . . . .bingunge Hariyanto ora bisa digambarake. Babon enggal dicedhak, dijupukake banyu, digebyur. Pitike ndengengek lemes, ora sida mati. Hariyanto nglebokake menyang jero kurungan nganti yakin pitike bali waras.

            Babon kuwi pitike Bu Retno, katon sehat merga tansah diupakara. Bu Retno pancen ketua PKK sing prigel, sabar, lan Hariyanto kepati-pati marang wong kae. Duwe babon nganti likuran nanging ora tau nyembeleh siji-sijia. Upama ana siji sing ilang njur ora bali, mesthi ora bakal diurus. Apa maneh Bu Retno arang-arang ing ngomah, tansah kumpulan mrana-mrene. Mikir ngono Hariyanto banjur wurug anggone arep ngeculake pitik tawanane. Becike pancen ora usah dibalekake. Dikurungi papat utawa limang dinanan mesthi wis pomah, ngono pikire. Yen awane digusah menyang omahe Bu Retno mesthi ora ana sing ngira yen pitike ana sing pindhah alamat. Sorene pitik mau bakal mulih menyang bendara anyare Hariyanto. Hehehehe. . . . .!

            Nalik sing wedok dikandhani pokale, wiwitane misuh-misuh ora sudi. Nanging suwe-suwe kepliut rayuan maute, banjur kandha: sakarepmu kono!

            Lagi telung dina ing kurungan, dumadakan babon kuwi ucul. Ing batin Hariyanto misuh. Ngertia rak wis daksate wingenane. Wong ki nek ora pawakan maling . . . .(awake dipisuhi karepe dhewe). Nanging sorenen pitike sing ucul bali maneh. Hariyanto mesem. Ya ngono kuwi sing diarep-arep.

            Wis ana seminggunan pitike Bu Retno indekost ing omahe. Lan sasuwene iku Hariyanto ora tau ngrasa jenjem. Tansah kuwatir aja-aja anggone duwe sedya ala dikonangi tangga-tanggane. Luwih-luwih yen nganti olehe arep adol babon kuwi didhisiki Bu Retno. Apa ora kojur? Becike dheweke pancen enggal golek dina pasaran sing apik kango ngedol pitik babone Bu Retno.

            Sing wadon diaba supaya nakokake menyang tangga kiwa tengen yen ana sing kelangan pitik. Wiwit Suliyati, Sunipah, Semirah lan Mbah Marijah. Mesthi wae kabeh padha ora kandha kelangan pitik. Marang Mbah Marijah, Asmonah ngongkon supaya ethok-ethok kelangan pitik. Tujuwane ora liya supaya tangga-tangga padha ngandel yen dikandhani pitike Mbah Marijah wis didiol Asmonah. Wis jelas Mbah Marijah bakal entuk persen minangka komisi anggone melu apus-apus. Sing dijak sekongkolah nyandiwara jebul gelem, alamat dramane bakal kasil maremake.

            Ing dina pasaran Asmonah sida nyangking babon menyang liya desa. Dongane muga-muga payu larang lan . . . .ora konangan!

            Sawise ditawakake lan diregani cocok karo kekarepane, barange enggal dipasrahake. Lumayan bisa kanggo nyaur utang. Bubar kuwi Asmonah gage-gage bali.

            Tan kocapa, dina esuke bareng Bu Retno ngerti pitike ilang siji sakala mbingungi, mider menyang tangga-tangga nakokake pitike suliyati lan Semirah padha kandha ora ketitipan utawa kepanggonan pitik babon. Bareng tekan nggone Asmonah, bocah kuwi uga padha ora ngerti. Mula banjur digoleki menyang omahe Mbah Marijah. Merga rumangsa wis mangan komisi mula ngglender wae omongane.

            “Kula mboten kepanggenan ayam kok, Bu. Malah ayam kula niku wingi disade estrine Hariyanto. Pancen sampun pinten-pinten dinten mboten kula urus, ngertos-ngertos sampun disade tiyang . . . . .”

            “Pitike rupine pripun, Mbah?” iseng-iseng Bu Retno takon.

            “Duka nggih, eh . . .anu kadose abrit. Inggih abrit.”

            “Lho, kok aneh. Pitikmu kabeh pira kok lali rupane. Mbok sampeyan jujur mawon ngoten lho, Mbah. Wis tuwa kok, wis arep mati mbok aja nambahi dosa. Sampeyan ngapusi! Nek sampeyan mboten ngaku, kula saged wara-wara: Mbah Marijah nek mati aja dilawat. Barang atine elek wae kok. Tukang apus-apus. Pripun, Mbah? Napa sampeyan saged nyemplung kuburan piyambak?” Bu Retno meden-medeni.

            “Kul. . . .kula pancen lepat. Kula garoh,” tembunge simbah tuwa kuwi karo tumungkul. Bu Retno banjur nggunakake kesempatan kuwi kanggo golek sisik melik sing sumimpen ing sajeroning keterangane Mbah Marijah. Sawise dirasa cukup, Bu Retno banjur pamitan bali. Sing dipamiti ngetutake tekan dalan krokol ora mandheg-mandheg nggone njaluk pangapura. Bu Retno tansah kandha: ora papa!

            Sorene, wayah bubar asar, Bu Retno ketekan tamu sing ulate ora nyenengake. Wong loro lanang wadon sing asline isih enom, nanging ndeleng dhapurane isih luwih nyenengake nyawang simbah umur sangang pulih sing lagi ngguyu. Wis, prengutane jan ora ana tunggale. Tanpa kula nuwun banjur lungguh kursi tamu. Arite sing bubar ungkalan diseleh kasar ing meja kayu. Bu Retno ngerti apa kang bakal kedadeyan, mung ethok-ethok mbodhoni. Gayane tetep santai.

            “Kok njanur gunung, ora kaya biasane?” ngono olehe mbagekake.

            “Wis, ra sah basa-basi. Tu nde posin wae,” wangsulane Hariyanto sengol nanggepi omongane sing duwe omah. “Nek sampeyan wani, ayo ning mbale desa. Wooh, ketua PKK kok cangkeme ujas-ujus. Ndakwa nyolong pitik sakgeleme dhewe. Sampeyan ngaku ora nek wis nyear berita aku dodol pitik babon abang. Hayo ngaku ora?”

            “Kok sik, cah bagus,” tembunge nyarehake krungu awake dibagusake Hariyanto kendho otote. Batine, aku pancen bagus, ora usah dibagus-bagusake. “Piye mau? Nek aku wani, aku kon menyang mbale desa? Ngapa? Haah, mbale desa ki nggon apa? Nggone wong wani? Njur nek ora wani aku kudu nyang ngendi?” Bu Retno nyoba nglucu. Hariyanto nggedhogake arite. Dhokk! Bu Retno kaget.

            “Iki dudu dhagelan. Sapa sing kandha aku dodol pitik abang?”

            “Hla embuh. Sangertiku sing dodol pitik Asmonah. Dudu kowe. Sing kandha ngono Mbah Marijah. Protesmu kudune ora mrene, ning mrana nyang omahe Mbah Jah merga sing ngomong ngono dudu aku.”

            “Ora bisa. Sampeyan kandha wong-wong nek sing didol bojoku jare pitikmu. Kowe ngaku ora? Huh, ketua PKK kok angele rak jamak omongane. Saiki buktine apa pitikmu didol bojoku?”

            “Buktine gampang!” wangsulane Bu Retno mesem. “Buktine sampeyan mamprang-mamprang mrene. Nek sing didol bojomu mau pitike Mbah Jah wektu iki kowe mesthi padu karo Mbah Jah. Lha merga saiki kowe ngajak padu karo aku, berarti sing didol bojomu kae: pitikku!”

            “Ora bisa! Aku njaluk bukti sing meyakinkan. Endi pitike?”

            “Hlo, pitik wis didol bojomu kok takokke aku ki nalarmu ning ngendi?” Bu Retno mesem maneh weruh Hariyanto ketara bingung. Bu Retno arep dikalahake, nanging sing kawetu mung swara glagepan. Hariyanto kalah “dengan memuaskan” banjur semparet lunga ninggalake Bu Retno sing malangkadhak kebak kemenangan. Asmonah sing kawit mau mung plonga-plongo mbuntut bojone isih pendelak-pendelik nganti tekan enggok-enggokan, lan nganti padha ora weruh yen arit mingis-mingis mau isih mekangkang ing panggonane.

            Salunggane tamu-tamune Bu Retno lenger-lenger karo mikir, iki mesthi mung pokal gawene Hariyanto dhewe. Hariyanto duwe karep ngedol pitik sing dudu duweke. Supaya wadine ora kaweruhan, mula banjur sekongkolan karo Mbah Marijah ethok-ethoke Mbah Marijah sing kelangan pitik. Merga Mbah Marijah ora bakat mula yameksa kejodheran. Akibate sing mbingungi malah Hariyanto merga rumangsa kadakwa. Saking bingunge banjur ngungkal arit kanggo unjuk rasa menyang omahe Bu Retno. Dhasar ora siap. Karepe misuhi sing duwe omah, e. . . .malah gelagepan! Lha salahe sapa wong Bu Retno ora ngarani yen Hariyanto malinge kok rumangsa didakwa. Dadine ya malah njur ngono kuwi. Kisinan!

(Panjebar Semangat No. 41, 8 Oktober 1994)